طهران قدیم در مهمانی پروردگار
تاریخ انتشار: ۷ خرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۴۵۴۴۱۰
در گزیده ای از این گزارش آمده است: یکی از ماه های مبارک قمری، ماه رمضان است که همیشه مورد احترام تهرانی ها و سایر شهر‌ها بوده است. آنها معتقد بودند ماه رمضان یعنی ماه نیکی‌ها برای نیکوکاران و ماه زشتی ها برای بدسیرتان و بدعملان.
** پیشواز ماه مبارک
تقریبا از 15 روز مانده به رمضان یعنی بعد از عید نیمه شعبان، مردم به پیشواز ماه رمضان می رفتند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مردان در این ماه صورت هایشان آرام می شد؛ چهره ها متین، قدم ها آهسته، سرها به زیر. مساجد هم رونق دیگری در این ماه خیر می گرفت. از چند روز مانده به شروع رمضان، مساجد حصیرها، زیلوها، و گلیم ها را خاک گیری و گردگیری یا اینکه قالی اجاره و شبستان ها را جارو و نظافت می کردند. آب کهنه خزینه حمام ها را عوض می شد و آب تازه واردش می شد که از هرگونه آلودگی، چرک و... مبرا می گردید. از واجبات آن بود که در شب اول که به آن شب نیت مبی گفتند، غسل نیت روزه را به عمل می آوردند و در حمام ها ولوله به پا می شد و 24 ساعت حمام ها باز بود. شام قبل از رمضان، مختصر بود، در حدی که سر دل را سبک نگهدارد تا برای خوردن نخستین سحری، اشتهای بیشتری داشته باشند و در همین شب بود که هرکس باید قبل از نیت روزه با هر کس که از او کینه ای به دل دارد یا نفاق و کدورتش در دل کسی باشد حلالیت طلبیده و تحصیل رضایت کند.
آخر ماه شعبان، شبی که قرار بود ماه مبارک رمضان حلول کند، اغلب تهرانی ها با شوق و ذوقی دلپذیر برای رؤیت ماه، آب و آینه برمی داشتند، راهی بام خانه هایشان می شدند و هلال ماه را در آسمان پاک و پرستاره تهران آن روز می جستند؛ البته ناگفته نماند اعلام رؤیت ماه با مجتهد زمان بود.
** نان های ماه رمضان
در این ماه، هوس برانگیز‌ترین نان ها عرضه می شد. نان سنگک با خشخاش و سیاه دانه زده شده، تافتون های شانه زده کنجدی و روغنی، شیرمال های روغن دار خوش‌عطر و بو و نان طرشتی (این نان در روستایی 10 کیلومتری در غرب تهران به نام طرشت از آرد گندم خالص با شیره و تخم مرغ پخته می شد که به آن رنگ می زدند). جعفر شهری در کتاب «تهران در قرن سیزدهم» دراین‌باره می نویسد: «نان های دکان های خشکه پزی با شکل های مختلف و رنگ های گوناگون سست کننده پا می آمد که کمتر کسی می توانست از جلوی آن گذشته و تازه از تنور درآمده های عطر و بو‌دار آن را دیده بتواند خود را ضبط کند. در این ماه، بهترین نان ها چه از حیث آرد و بار و چه از حیث پخت و محتوا در دسترس قرار می گرفت. سنگک های بلندتر از یک ذرع قد پنجه خورده یکنواخت ناخن کنجد، خشخاش زده شده یک هوا، بدون کمترین عیب از خمیری و سوختگی و کج و معوجی و نان‌های تافتون در دو نوع گرد و دراز و انواع نان های خشکه پزی که افطار روزه داران را دلچسب می کرد.»
از تحولات ماه رمضان، آمدن زولبیا و بامیه، گوش فیل و پشمک بود که فقط در این ماه به بازار می آمد. چنانچه از مظفرالدین شاه نقل قولی است به این مضمون: «ماه رمضان هم نمی آید زولبیا بامیه سیری نوش جان کنیم.»
** آغاز ماه رمضان
تقریبا از سه ساعت مانده به اذان صبح در نخستین روز ماه مبارک، زنان بیدار شده و مشغول پخت و‌پز سحری می شدند و مردانشان را بیدار می کردند. در این هنگام به خواندن دعاهای سحر و نماز و مناجات می پرداختند. مناجات را با ریزه خوانی و صدای بم و کوتاه شروع و در آخر با دوبیتی های معروف، آن را تمام می کردند. بعد از مناجات، دعاهای سحر بود که معروف ترین آن منسوب به امام محمدباقر(ع) که به نام ابوحمزه ثمالی شناخته شده بود به ذکر می پرداختند. در شهر نیز بانگ و نوای مناجاتیان باعث ولوله در شهر می شد و هر لحظه صدای بانگ و هیاهو شدیدتر می گردید تا آنجا که از هر پشت بام و مناره مسجد صدا و غوغا به گوش می رسید و کل شهر تهران را فرامی گرفت و این غوغا و هیاهو در سحر به جایی می رسید تا اینکه نقل است: «دیپلماتی فرنگی هنگام سحر رمضان وارد تهران شد وقتی آن غوغا و ولوله را شنید، فکر کرد مردم به خاطر ورودش اعتراض کرده و شهر در شرف انقلاب است و ازاین رو، از تهران فرار کرد.»
در مناجات ها از درد دردمندان، حاجت حاجتمندان، شفای بیماران، قرض قرضمندان و رهایی زندانیان ذکر می کردند؛ البته ناگفته نماند برخی از کسانی که مناجات ها را با صدایی بلند بلند می گفتند، بیشتر درصدد خودنمایی و جلب اعتماد بودند اما در مقابل مردمی هم بودند که آهسته این کار را برای رضای خدا و با نیت خالص انجام می دادند. بعد از دعاها نوبت به بیدارکردن یکدیگر در سحرها بود که صمیمیت، صفا و همبستگی مردم آن دوران را نشان می داد. اولین کسی که بیدار می شد موظف بود اهالی خانه و خانه‌های دیواربه‌دیوار را با کوبیدن مشت بیدار کند. این مشت‌کوبی اتاق به اتاق تا آخر حیاط با دور تسلسل می گرفت و هر کسی که با این روش بیدار نمی شد به در اتاقش می کوبیدند یا از سوراخ بخاری‌ها داد می زدند.
در عصر قاجاریه، افراد قشون و قزاقخانه در دو وقت سحر و افطار در میدان توپخانه و دروازه های شهر مبادرت به شلیک چند تیر می کردند تا به این ترتیب با صدای توپ، مردم را از رسیدن این دو زمان باخبر کنند. یکی دیگر از راه هایی که تهرانی ها برای سحر از خواب برمی خیزیدند، صدای بانگ خروس بود. از این رو، وجود خروس را در خانه خوش یمن می دانستند به ویژه خروس سفید چهل تاج که نشانه خیر و برکت بود.
** سحری تهرانی ها
غذای سحر به مناسبت فصل گرما و سرما متفاوت بود اما از غذاهای کامل سحری، غذاهای پرگوشت و پرچرب برای ایام سرما و غذاهای کم چرب و کم گوشت برای ایام گرما بود که به مصرف می رسید. در کل غذاها شامل، آبگوشت به و سرکه، آبگوشت کلم قمری، طاس کباب، کوفته شامی، کوفته دست به گردن، کباب دیگی، چلوخورش فسنجان، آلواسفناج، پلو‌ته چین با گوشت یا مرغ، کباب چنجه، کباب تنوری، خاگینه، نیمرو، کوکوسبزی، کوکو سیب زمینی، شیرین پلو، هفت رنگ پلو بود. در میان این سحری ها، قیمه آلو برای جلوگیری از عطش، طرفدار بسیاری داشت. غذاهای افراد بی بضاعت شامل کله جوش، اشکنه، دمپختک، انواع کته و سیب زمینی پخته، نان و انجیر، نان و خرما، نان و پنیر و هندوانه، نان و چای شیرین و نان و مربا بود. در آن روزگار همچون میز غذا مرسوم نبود سحری روی یک سفره پهن می شد که در کنارش سفره سماور و چای چیده می شد. سفره‌های سماور اکثرا از مخمل با نوارهای زردوزی طراحی شده بود. با قل‌قل سماور، روزه داران به دور سفره جمع می شدند. یکی از آداب سحرخوردن، لقمه ای نان خالی بعد از سحری بود که معتقد بودند همان یک لقمه نان خالی، آنها را تا افطار نگه می دارد و دیگری مکیدن انگشتر عقیق بعد از نیت و هنگام خواب بود که در خاصیتش می گفتند: «رفع عطش می کند» و آن را از واجبات می دانستند.
** شروع روزه داری
تهرانی ها در شب اول نیت کل ماه رمضان را می کردند. بچه هر خانواده ای که سال اول روزه می گرفت از طرف پدر و مادرش انعام و جایزه دریافت می کرد و از این رو، بسیاری از کودکان تا جایی که توان در بدن داشتند، روزه می گرفتند. این تشویق بزرگ ترهای خانواده در کوچک ترها تا به آن حد اثر گذاشته بود که گاهی بچه‌های یک خانواده از ترس بیدارنشدن سحرها، موقع خوابیدن بند شلوارهای خود را به‌هم می دوختند تا وقتی بزرگ ترشان بیدار شد همگی برای سحر با هم بلند شوند؛ البته جایزه ای هم از سوی مردان خانواده برای زنانشان به دلیل آنکه سحرها زودتر بیدار شده و سحری را آماده می کردند، در نظر داشتند.
زمانی که ماه رمضان شروع می شد، اوضاع و احوالات شهر، یکپارچه تغییر می کرد؛ از برنامه زندگی و خواب و خوراک گرفته تا کارکردن و نشست و برخاست. تهرانی ها روزهای خود را در رمضان این گونه می گذراندند: تا دو ساعت به ظهر می خوابیدند پس از آن مردان بر سر کارهای خود رفته و بیکارها وقت می گذراندند. ناگفته نماند تقریبا در این ماه کسب و تجارت تعطیل می شد مخصوصا هفته اول، سکوت و خاموشی و بهت زدگی در خیابانها مشاهده می شد؛ البته کسبه دیگری بودند که در این ماه نانشان در روغن بود مانند حمامی ها، ساعت سازها (چون ساعت در این ماه برای تعیین و شناخت ساعات افطار و سحر حسابی موردنیاز بود)، معرکه گیرها، مسئله گوها، فروشندگان کالای مذهبی مانند قرآن، مکاتب دعا و...، فروشنده سجاده و جانماز و کفن نوشته و ننوشته، فروشندگان زمین گور و مقبره و در مقابل کساد کار حکیم، زالویی و حجامت انداز، دلاک و دندانساز، لوطی عنتری، سلمانی و مشاطه، دکان های چلویی، دیزی پزی، قهوه چی خوابیده بود.
زنان از از ظهر آماده درست کردن افطاری می شدند. نزدیک غروب مردان با دست پر هر یک کیسه‌ای حاوی خوراکی، نان، لبو و... خریده و به خانه هایشان بازمی گشتند. به تدریج سفره افطار گسترانیده می شد و این‌گونه افطارشان را باز می کردند: نصف استکان آب گرم یا قنداق کم‌شیرین، یکی دو دانه تخم‌مرغ عسلی، چند انگشت حلوا، چند لقمه نان با پنیر و چای شیرین، پیاله ای آش رشته یا جو. پس از آن به سراغ شام می رفتند. شام افطارها کم وبیش این‌گونه تهیه می شد که مقداری از آن جزء مخلفات و مقداری دیگر غذا بود. در آن زمان، با در نظر گرفتن طعم و مزه غذا خواص و مضار مواد آن را نیز از نظر دور نمی داشتند. اول آنکه چند غذا را با یکدیگر نمی خوردند.
همچنین دو نوع چربی مختلف مانند روغن نباتی و روغن حیوانی را با هم مخلوط نمی کردند. همین‌طور دو نوع شیرینی مانند عسل و انگور یا عسل و خربزه. در کل، حواس تهرانی های آن دوره برعکس امروز، به تغذیه شان جمع بود و توجه بسیاری به طبع سرد و گرم غذاها می کردند. شربت آلاتی که در ماه رمضان رواج داشت و بعد از شام با توجه به فصول مختلف می خوردند، عبارت بود از شربت سکنجبین، دوغ، آب هندوانه، ماست و خیار، گرمک طالبی، شیربرنج، یخ‌دربهشت، هل، گلاب، آش انار.
** وقت گذرانی ها و شب نشینی ها
در روزها (پیش از افطار) وقت گذرانی تهرانی ها بیشتر در مساجد و صحن های امامزاده و زیارتگاه ها بود که مسجدشاه (مسجد امام‌خمینی) در بازار بزرگ تهران در درجه اول قرار داشت. جلوخان این مسجد، محل اجتماع بساطی ها، خرده فروش ها و دستفروشان بود و داخل آن معرکه گیرها و مسئله گوها و مرثیه خوانان هر یک برای خود مشتریانی داشتند. در محل بساطی ها، هر کسی کالایی ارزشمند و حتی بی ارزش داشت با خود به آنجا می آورد و برای فروش عرضه می کرد؛ البته به گفته تهرانی های قدیم، اکثر این اجناس، بنجل و کهنه بودند و در سال های آخر نوفروشان بساط پهن می کردند. ازجمله اجناس بساطی ها شامل میز چهارپایه، چکش و سوزن، کلنگ، سیخ، چاقوهای سلاخی و قصابی و آشپزی، انواع و اقسام چپق، اسباب شکار و صید سفر، ساطور، انبر و اجاق، کتاب‌های خطی و چاپی، کتاب دعا، انواع کتب علوم غریبه مانند دعانویسی و... اسباب ورزش پهلوانی مانند تخته شنا، میل، کباده، زانوبند، ساعدبند، بوق حمام، تیغ و قیچی و آینه دستی سلمانی، سنگ های قیمتی مثل فیروزه، عقیق، زمرد، در، شال و عمامه و انواع شب‌کلاه و... .
بعد از جلوخان مسجدشاه، صحن مسجد نیز به فروش کتاب‌های قرآن بزرگ و جیبی، تقویم های مختلف، عکس‌های چاپی از حضرت محمد و علی امیرالمؤنین و پنج تن، ورقه‌های آیات «آیه‌الکرسی» و «وان یکاد» و... عطریات مختلف مانند عطر گل سرخ، گل محمدی، یاس، ارغوان و... می پرداختند.
مسجد سپهسالار (مسجد مطهری) نزدیکی میدان بهارستان و کوچه باریک پشت آن نیز مانند صحن مسجدشاه، یکی دیگر از محل های تجمع مردم بود. صحن سیداسماعیل، پیرعطا، سیدنصرالدین، امامزاده یحیی، محوطه ها و کوچه های مجاور آنها هم از جاهای دیگر تهران بود که در ماه رمضان برای خود برووبیایی داشتند. کسبه و دستفروشان این محل ها برخلاف مسجدشاه که برای مردان بود، مخصوص زنان بود و فقط زنان و دختران دور بساط آنها جمع می شدند. کالاهای این بساطی ها شامل انواع پارچه، چادر شب، اسباب خرازی مانند سوزن، سنجاق، سرخاب و سفیداب، کیسه حمام، سنگ پا، انواع لیف ها، سرمه‌دان، مهر گیاه، مهره مار، پیه گرگ، نظر قربانی، دعای نظر، انواع کفش ها، لباس های دوخته مثل پیراهن کوتاه، شلوار بلند، شلیته، چاقچور، روبنده و... بود.
در همه مکان های نامبرده شده، معرکه گیرها، مسئله گو و روضه خوانی و پرده شمایل های گوناگون حضور داشتند و از دیگر سرگرمی مردان، نماز جماعت ظهر و عصر و پای منبرنشستن بود.
بعد از افطار، شب نشینی ها شروع می شد که شامل مهمانی ها بود که مورد استقبال بسیاری از مردم قرار داشت. در این شب نشینی ها زولبیا و بامیه صرف می شد. بزرگان برای آنکه مهمانان را مشغول کنند به کتابخوانی، قصه سرایی، افسانه پردازی و داستان های جن و پری می پرداختند که گاهی تا به سحر به طول می انجامید. برخی از تهرانی ها بعد از افطار، راهی هیأت های دینی می شدند و در جلسات به قرائت قرآن و تفسیر و دعاخوانی می پرداختند که این رسم تا به امروز باقی مانده است. سرگرمی دیگر مردم، مخصوصا در شب های رمضان قهوه خانه ها بود.
در واقع محلی بود که همه مردم را به سمت خود می کشاند و برای هر دسته ای تفریحات و وسایل سرگرمی مخصوصشان را فراهم می کرد و نقال ها شاهنامه خوانی و اسکندرنامه خوانی می کردند. از قهوه خانه های معروف در این ماه باید به قهوه خانه «باغ ایلچی»، «باغچه علی جان»، «پنجه باشی» زیر شمس العماره، «فراش باشی» در بازارچه قوام الدوله، قهوه خانه «فخرآباد» در دروازه شمیران، قهوه خانه «حسن ناروند» در میدان شاه (قیام)، قهوه‌خانه «شاغلام» در بازار امین السلطان اشاره کرد اما قدیمی ترین قهوه خانه، قهوه خانه «چال» در خیابان مولوی، بازار حضرتی جنب کوچه ارامنه بود. از دیگر تفریحات ترنابازی، عموزنجیرباف، گل‌یاپوچ و... بود که البته این بازی ها مختص پسران جوان بود. در این ماه چون در روزها، زورخانه تعطیل بود در شب ها اهالی ورزشکار تهران به زورخانه ها می رفتند و به ورزش پهلوانی می پرداختند.
** و اما شب های احیا
شب های نوزدهم، بیست ویکم و بیست وسوم که شب های قدر محسوب می شد، نزد مردم مورد احترام بود. در این شب ها از واجبات، آن بود که حتما غسل کنند و حداقل صد رکعت نماز قضا یا مستحب به‌جا آوردند و کمترین اعمال شامل هزاربار استغفار یا صلوات و هزاربار صلوات به صدای بلند بود. در این سه شب وقتی صدای مؤذن برای اذان بلند می شد، همه مردم کوچک و بزرگ با هم اذان می گفتند. اذان های نیمه شب، پروپیمانه ترین صداهایی بود که از مردم در کوی و برزن و مسجد شنیده می شد.
** شب اول ماه شوال
از ساعت های پرجنب وجوش ماه رمضان، غروب شب اول ماه شب شوال بود. اگر رمضان از 30 روز کمتر بود و در تقویم 29 روز بود از هنگام آفتاب تا یک ساعت بعد از شب، مردان و زنان به پشت بام یا روی بلندی ها رفته و به آسمان نگاه می کردند و به‌دنبال ماه می گشتند. اگر جماعت کثیری و چند عادل، ماه را می دیدند، با یکدیگر اجماع کرده و فردا را عید می نامیدند اما اگر ابر و مه و بارندگی مانع رؤیت ماه می شد، منتظر تلگراف از نجف و کربلا می شدند. با این‌حال، سحر بلند می شدند و نیت روزه می کردند و هر هنگام تلگراف می رسید اگر عید اعلام شده بود، روزه را می شکستند و اگر عید نبود، به روزه خود ادامه می دادند و ماه رمضان 30 روز می شد.
فطریه نیز مربوط به آخرین شب ماه رمضان می شد که قبل از افطار شب اول ماه باید هر کس فطریه خود را که در آن موقع شامل یک من نان گندم، جو، برنج (در واقع هر آنچه فرد مصرف می کرد)، به مستحق بدهند یا اینکه در ازایش معادل آن پول می دادند. فطریه در درجه اول به فامیل مستحق و بعد همسایه مستحق و آشنای مستحق تعلق می گرفت و اگر کسی دوروبرش مستحق نداشت، آن را به مستمندان یا ناقص العضوها می دادند. روز عید نیز مانند هرسال به نزدیک ترین مسجد یا به مسجد امام جماعت مورد نظر خود با پای برهنه رفته و نمار عید فطر به‌جا می آوردند و این گونه ماه مبارک رمضان پایان می گرفت و حالا دیگر نوبت آن بود که مردم بعد از یک ماه محرومیت از غیبت، شایعه پراکنی و سفرکردن، بی خوابی و... تلافی کنند و آن را مزد زحمات خستگی، گرسنگی ها و تشنگی ها می دانستند.
*منبع: روزنامه وقایع اتفاقیه، 1396،3،7
** گروه اطلاع رسانی**9128**2002**انتشاردهنده: فاطمه قنادقرصی
منبع: ایرنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۴۵۴۴۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
جزئیات جدید از حادثه مسمومیت الکلی پزشکان در مهمانی شیراز/ هیچ‌کس به کما نرفته/ مسمومیت با «متانول» نبوده است
الهه جعفرزاده: طی هفته گذشته در پی انتشار خبری مبنی بر برگزاری یک مهمانی خصوصی در شیراز با حضور مهمانان پزشک، اعلام شد ۲۹ نفر از افراد حاضر در مهمانی دچار مسمومیت الکلی و در بیمارستان بستری شدند.
اخبار منتشرشده از سوی رسانه‌های رسمی تا به امروز، حاکی از آن است که طی این اتفاق، چند تن از مهمانان دچار نارسایی کلیوی شده‌اند، یک پزشک زن فوت شده و یک پزشک دیگر به کما رفته است.
خبر «نارسایی کلیوی چند تن از پزشکان» کذب است
دکتر هادی یزدانی، پزشک و دکترای حرفه‌ای پزشکی، پیرویِ این موضوع در گفت‌وگو با خبرآنلاین، در قالب اطلاعات تکمیلی و معتبر می‌گوید: «خبر فوت پزشک خانم در این حادثه صحت دارد، اما خبری که مبنی بر نارسایی کلیوی چند تن دیگر از پزشکان منتشر شده، به ضرس قاطع غلط است.»
او، به نقل از منابع موثق محلی، اشاره می‌کند: «پنج نفر از حاضران در مهمانی به درخواست خود، دیالیز کلیوی شدند. آزمایش‌های انجام‌شده، نشان‌دهنده اسیدوز خون در این افراد بود؛ که سبب شد این پنج نفر با آگاهی و خواست شخصی دیالیز انجام دهند.»
همچنین بر اساس پیگیری‌های صورت‌گرفته از سوی خبرآنلاین و گفت‌وگو با یکی از پزشکان شیراز، مشخص شد که «هیچ‌یک از این افراد به کما نرفته‌اند و اخباری که پیرامون این موضوع در حال انتشار است، صحت ندارد. حتی خبر «مسمومیت ۲۹ نفر» نیز کذب است؛ زیرا در مجموع حدود پنج [الی شش] نفر دچار مسمومیت شده بودند که با انجام دیالیز، شرایطشان بهبود یافت.»
به بیان ساده‌تر، تنها تلفات ناشی از این اتفاق، فوت یک پزشک زن است و باقی افراد در سلامت کامل به سر می‌برند.
حادثه اخیر، مسمومیت با «متانول» نبوده؛ نتایج آزمایشات چیز دیگری را نشان می‌دهد
در ادامه گفت‌وگو، این پزشک تصریح می‌کند: «مسمومیت اخیر، ناشی از مصرف متانول نبوده؛ چرا که بررسی‌ها و نتایج آزمایشات، مصرف ماده‌ای دیگر به نام «اتیلن گلیکول» را تأیید می‌کند.»
دکتر مهرداد شریفی، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی شیراز، نیز پیش‌تر اعلام کرده بود که «مشروبات مورد استفاده در این مهمانی، تقلبی و دست‌ساز و حاوی الکل صنعتی بوده است».
شایان ذکر است که در روند تولید مشروبات الکلی (اتانول)، برخی ترکیبات سمی، به‌ویژه متانول، بدون دخالت خارجی و به مقدار بسیار کم طی فرآیند تخمیر شکل می‌گیرند و سبب سمی شدن نوشیدنی می‌شوند. اما در خصوص اتیلن گلیکول باید گفت که این یک ماده شیمیایی و صنعتی است و معمولاً در فرآورده‌هایی مانند ضد یخ برای موتور اتومبیل استفاده می‌شود و مصرف خوراکی آن به هیچ‌وجه رایج و مرسوم نیست.
دکتر مهرداد اسماعیلیان، متخصص طب اورژانس و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در این‌باره به خبرآنلاین می‌گوید: «اتیلن گلیکول در فرآیند تخمیر مشروبات الکلی تولید نمی‌شود و اگر نتایج آزمایشات مندرج در پرونده پزشکان مسموم شیراز نشان‌دهنده مصرف اتیلن گلیکول باشد، قدری عجیب است و محتمل است که این ماده به‌صورت دستی و با دخالت خارجی به نوشیدنی‌ها افزوده شده باشد؛ چرا که تشکیل طبیعی آن در مکانیسم تولید الکل جای نمی‌گیرد.»
او ادامه می‌دهد: «اغلب مسمومیت‌های الکلی در ایران ناشی از مصرف الکل‌های دست‌ساز است و به این دلیل که در روند تولید این مشروبات هیچ نظارت و کنترلی روی فرآورده وجود ندارد، تشکیل ترکیبات سمی در الکل ناگزیر است.»
تا وقتی سطح اتانول در خون بالا باشد، علائم مسمومیت ظاهر نمی‌شوند
مراجعه به پزشک در ساعات اولیه را جدی بگیرید
یکی از عمده مشکلاتی که در خصوص مسمومیت‌های الکلی مطرح است، تعلل در مراجعه به مراکز درمانی است؛ که البته این قصور از سوی مصرف‌کننده نیست، بلکه علائم با تأخیر بروز پیدا می‌کنند. به عبارتی، مصرف‌کننده در ساعات اولیه هیچ‌گونه اختلال بینایی، کاهش سطح هوشیاری، مشکلات مغزی و ... را تجربه نمی‌کند.
اسماعیلیان در توضیح این مسئله می‌گوید: «علت دیر نمایان شدن علائم مسمومیت این است که در لحظات نخست پس از مصرف مشروبات الکلی، سطح اتانول در خون بالاست؛ اما به مرور و با پایین آمدن سطح اتانول در طی فرآیند جذب و متابولیسم، متانول خود را نشان داده و عملکرد بدن فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ آن وقت تازه علائم مسمومیت نمود پیدا می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «بسته به میزان مصرف، شدت علائم و زمان بروز آن در افراد متفاوت است؛ حتی در برخی موارد ممکن است علائم تا ۲۴ ساعت بعد هم ظاهر نشوند و فرد متوجه مسمومیت نشود. اما در اغلب موارد ۶ الی ۱۲ ساعت پس از مصرف، علائم نمود پیدا می‌کنند.»
مسمومیت با متانول چگونه از مسمومیت با اتیلن گلیکول تمییز داده می‌شود؟
بنا به گفته این متخصص طب اورژانس، عمده عوارض مصرف متانول، مغزی است؛ به طور مثال در پی مصرف متانول، ممکن است مصرف‌کننده در پی علائم عصبی، دچار کاهش سطح هوشیاری شود، یا اعصاب چشمی درگیر شوند که در بر دارنده اختلالات بینایی و حتی کوری است. در مواردی که حجم مصرف بسیار زیاد باشد، فرد دچار ایست قلبی-تنفسی می‌شود و احتمال مرگ بالاست.
اما عوارض مسمومیت با اتلین گلیکول اغلب کلیوی است، هرچند عوارض مغزی نیز در این مورد قابل مشاهده است اما سطح آن نسبت به مسمومیت با متانول کمتر است و در عوض، صدمات کلیوی جدی‌تر، اختلال در عملکرد قلبی، ریوی و حتی مرگ را به همراه دارد.
اسماعیلیان در رابطه با نحوه تشخیص دقیق نوع مسمومیت می‌گوید: «آزمایش گاز خون شریانی (ABG)، بهترین راه برای تمییز مسمومیت با اتیلن گلیکول از متانول است؛ که طی آن اگر در ادرار مصرف‌کننده، «کریستال کلسیم اگزالات» مشاهده شد، مسمومیت با اتیلن گلیکول تشخیص داده می‌شود.»
بیشتر بخوانید:
مشروبات تقلبی باز هم قربانی گرفت/ مسمومیت ۲۹ پزشک با مشروبات الکلی تقلبی در شیراز/ یک نفر فوتی و یک نفر در کما این علائم نشان می‌دهد که مشروب تقلبی مصرف کرده‌اید۴۷۲۳۲
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1901326
هوادار خاطی سپاهان ۱۰ سال محروم شد